Το Πείραμα Υπακοής Stanley Milgram (1963)

Επηρεασμένος από τη δίκη της Νυρεμβέργης (1961) στην οποία δικάστηκαν άτομα που διέπνευσαν φρικιαστικά εγκλήματα κατά τον 2^ο παγκόσμιο πόλεμο (1939 – 1945), ο ψυχολόγος Stanley Milgram του πανεπιστημίου Yale αποφάσισε να μελετήσει τον τρόπο με τον οποίον οι άνθρωποι μπορεί να επηρεαστούν από την εξουσία και να εκτελέσουν φρικιαστικές και απάνθρωπες πράξεις προς τους συνανθρώπους τους. Το πείραμα πραγματοποιήθηκε το 1963 στο Yale university και η πειραματική ομάδα, αποτελείτο από άντρες ηλικίας 20 μέχρι 50 ετών, από διάφορα κοινωνικοοικονομικά στρώματα οι οποίοι παρίσταναν τους δασκάλους. Στη διαδικασία του πειράματος συμμετείχαν και δυο ακόμη άτομα, ο ερευνητής: καθοδηγούσε τους δασκάλους κατά την ερευνητική διαδικασία, και οι μαθητές: απαντούσαν στις ερωτήσεις του δασκάλου, δίνοντας συνήθως λανθασμένες απαντήσεις. Για κάθε λανθασμένη απάντηση οι δάσκαλοι έδιναν μια ποσότητα ηλεκτροσόκ, η οποία  ήταν αυξανόμενη και κυμαίνονταν από 15Volts (ελαφρύ) μέχρι 450Volts (Θανατηφόρο). Το ηλεκτροσόκ ήταν ψεύτικο, και όταν οι μαθητές δέχονταν το ηλεκτροσόκ, προσποιούνταν πως το έχουν νιώσει αντιδρώντας διαφορετικά ανάλογα με τάση του ρεύματος. Όταν οι δάσκαλοι δίσταζαν να συνεχίσουν το πείραμα, οι ερευνητές, οι οποίοι φορούσαν άσπρη ποδιά, τους έδιναν εντολές τους τύπου: «Είναι απαραίτητο να συνεχίσετε το πείραμα», «δεν έχετε άλλη επιλογή» κ.λ.π.    

Τα αποτελέσματα του πειράματος έδειξαν πως το 65% των συμμετεχόντων χορήγησαν ηλεκτροσόκ μέχρι και του μέγιστου επιπέδου των 450V. 

Το συμπέρασμα του πειράματος είναι πως η εξουσία παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στις αποφάσεις που παίρνουν οι άνθρωποι και μπορεί να τους οδηγήσει σε ακραίες συμπεριφορές. Οι κοινωνικές δομές βασίζονται στην εξουσία, και υπάρχουν παντού οι ρόλοι εξουσίας και υπακοής. Συγκεκριμένα υπάρχουν 3 είδη εξουσίας τις οποίες αναφέρει ο Max Weber: Η νομοθετική (Η εξουσία ενός κράτους μέσα από τους νόμους και γραφτούς κανόνες), ή παραδοσιακή (Η εξουσία που προέρχεται από τις παραδόσεις της κοινωνίας π.χ. πατριαρχία), και η χαρισματική (όπως η θρησκευτική ή η οικογενειακή εξουσία). Όλες αυτές οι μορφές εξουσίας προγραμματίζουν το άτομο από πολύ μικρή ηλικία να υπακούει σε μια σειρά από κανονισμούς, και η εξουσία έχει πολύ μεγάλη επιρροή στις ανθρώπινες πράξεις. Αυτό αποδεικνύεται ούτως ή άλλος και μέσα από το πείραμα του Μίλγκραμ.  Οι παράγοντες που επηρεάζουν τον βαθμό υπακοής σύμφωνα με τον ερευνητή, είναι: Η τοποθεσία, η προσωπική ευθύνη, η νομιμοποίηση των αρχών, η κατάσταση των αρχών, η υποστήριξη από πρόσωπα, και η εγγύτητα ή ελκυστικότητα του ατόμου ή της αρχής εξουσίας.