Πείραμα φυλακής Stanford: Phillip Zimbardo (1971)

Ένα από τα πιο ευρέως διαδεδομένα πειράματα στον τομέα της ψυχολογίας είναι το πείραμα φυλακής του Stanford, στο οποίο ο καθηγητής ψυχολογίας Phillip Zimbardo αποφάσισε να μελετήσει την υπόθεση των ρόλων σε μια σκηνοθετημένη κατάσταση, αυτή της φυλακής, ούτως ώστε να μελετήσει κατά πόσο τα άτομα που έχουν αναλάβει έναν ρόλο (φύλακα ή φυλακισμένου) επηρεάζονται από το ρόλο τους και αλλάζουν τη συμπεριφορά τους ανάλογα με τον ρόλο.

Το Πείραμα των Φυλακών του Stanford σχεδιάστηκε για να μελετήσει τη συμπεριφορά των "φυσιολογικών" ατόμων όταν τους ανατέθηκε ρόλο φυλακισμένου ή φρουρού. Στα άτομα που κλήθηκαν να συμμετέχουν ανατέθηκαν ρόλοι "φύλακα" ή "κρατούμενου" και ο Zimbardo έπαιξε το ρόλο του φύλακα. Το υπόγειο του κτιρίου της σχολής ψυχολογίας του Stanford μετατράπηκε σε φυλακή και δόθηκε μεγάλη προσοχή ώστε να φαίνεται και να δίνει όσο το δυνατόν πιο ρεαλιστική αίσθηση. Το πείραμα θα έτρεχε κανονικά για δύο εβδομάδες. Οι φύλακες είχαν λάβει οδηγίες να μην βλάψουν σωματικά τους κρατουμένους κατά τη διάρκεια του πειράματος. Μετά από λίγες μέρες, οι φύλακες έγιναν πολύ καταχρηστικοί προς τους κρατουμένους και πολλοί από τους κρατούμενους έγιναν υποτακτικοί σε εκείνους λόγω εξουσίας. Το πείραμα αναγκάστηκε να ακυρωθεί την 6^η μόλις μέρα της διεξαγωγής του επειδή μερικοί από τους συμμετέχοντες εξέθεσαν ανησυχητικά σημάδια ψυχολογικής φθοράς.

Αν και το πείραμα είχε σοβαρά ηθικά προβλήματα ως προς τη διεξαγωγή του, πολλοί ψυχολόγοι πιστεύουν ότι τα ευρήματα έδειξαν πως η ανθρώπινη συμπεριφορά είναι κατάσταση και ότι οι άνθρωποι θα συμμορφωθούν με ορισμένους ρόλους αν οι συνθήκες είναι κατάλληλες ώστε να αναλάβουν τον κοινωνικό ρόλο τον οποίο τους δόθηκε. Οι με φύλακες λόγω της εξουσίας που τους δόθηκε και οι δε κρατούμενοι λόγω της αυστηρής συμπεριφοράς των φυλάκων και την κατάχρηση εξουσίας απέναντι τους.